Omdat bibliotheken hoeders van informatie zijn, niet van uitgevers
Intellectuele eigendomsrechten zijn een groot goed. Ze maken het mogelijk dat schrijvers, ontwerpers, muzikanten en andere creatieven van hun werk kunnen leven. Informatieprofessionals respecteren de belangen van auteursrechthebbenden. In het bijzonder die van ‘auteurs’ (schrijvers, muzikanten, filmmakers etc.) wier creativiteit een zekere mate van financiële compensatie verdient. Informatieprofessionals respecteren óók de belangen van hun cliënten: de gebruikers van hun diensten. Het zijn hun collega’s, medewerkers en studenten van onderwijsinstellingen, domeinspecialisten en in het geval van openbare bibliotheken elke burger.
In analoge tijden was het niet moeilijk de belangen van rechthebbenden en gebruikers tegen elkaar af te wegen en er een gulden middenweg in te kiezen. Beperkingen en uitzonderingen op het auteursrecht maakten het mogelijk dat boeken konden worden uitgeleend tegen afdracht van een billijke vergoeding voor auteur en uitgever. Ook mocht je een kopie maken van het oorspronkelijke werk voor eigen gebruik. De rol van de informatieprofessional kon er een zijn van neutrale bemiddelaar. Die uitzonderingen en beperkingen gelden nog steeds voor fysieke informatiedragers. In principe kunnen ze ook van toepassing worden verklaard op digitaal getransporteerde content. Maar of dat ook gebeurt is een tweede. Digitale content is zo eenvoudig te kopiëren, te vermenigvuldigen en te verspreiden dat piraterij wel heel erg eenvoudig wordt – én erg lastig te bestrijden. Daarom hebben organisaties van auteursrechthebbenden wereldwijd bij diverse overheden aangedrongen op nieuwe wet- en regelgeving. Zo zouden bestrijding van piraterij en daarmee rechtshandhaving eenvoudiger worden.
Voor bibliotheken betekent dit momenteel dat doorlevering van digitale content zonder toestemming niet mogelijk is. Er moet met rechthebbenden onderhandeld worden over de voorwaarden en de prijs. In Nederland, maar bijvoorbeeld ook in de Verenigde Staten, is het daarom voor bijvoorbeeld openbare bibliotheken niet mogelijk om e-boeken aan hun gebruikers digitaal uit te lenen, hoewel dit technisch prima mogelijk is. Uitgevers zijn bevreesd voor een dalende af- en omzet. Wereldwijd kunnen bibliotheken van (kleine) universiteiten en hogescholen zich de licenties van, voor hun personeel en studenten belangrijke tijdschriften, niet veroorloven. Zeker wanneer het onderzoek waarop deze publicaties betrekking hebben met publieke middelen is betaald, is dit een onwenselijke situatie. Onwenselijker nog wordt het met de Amerikaanse wetsvoorstellen PIPA en SOPA, de Research Works Act en het wereldwijde ACTA-handelsverdrag. Met deze wetten en verdragen kan volgens de voorstanders, waaronder veel organisaties van rechthebbenden, de wereldwijde fysieke en digitale piraterij verregaand worden teruggedrongen en daarmee industriële belangen beschermd. Kritische stemmen werpen tegen dat de middelen erger zijn dan de kwaal. Met het inwerkingtreden van PIPA, SOPA en ACTA komen burgerrechten als vrijheid van expressie en bescherming van privacy in gevaar, onder meer omdat internetdienstverleners ertoe gedwongen worden het up- en downloadgedrag van hun klanten te monitoren en bij wetsovertreding zelf in te grijpen. Ook diensten als YouTube, Facebook en Wikipedia zouden op hun platforms inbreuken op intellectuele eigendomsrechten actief moeten tegengaan. Zo niet, dan gingen ze op zwart.
Hiertegen werd recent, en vooralsnog met succes, geprotesteerd door internetgebruikers wereldwijd. Hun ‘kliktivisme’ mag dan een luie manier van actievoeren zijn, de aantallen digitale proteststemmen duiden erop dat er wijdverbreide onvrede heerst bij de gewone internetter. Protest was er ook van de grote platforms zelf, wier stem misschien wel sterker doorklonk in Washington dan die van de miljoenen protesteerders vanwege hun economische betekenis. Elsevier heeft recent ondervonden dat zijn business model, gebaseerd op gratis werk door voor universiteiten werkende wetenschappers wier universiteiten vervolgens weer moeten betalen voor de toegangsrechten op de artikelen, niet langer door een prominent deel van de wetenschappelijke community wordt geaccepteerd. Zolang wetenschappelijke reputaties worden afgemeten aan publicaties in door Elsevier en anderen uitgegeven tijdschriften, zullen licenties op die tijdschriften nog wel worden aangeschaft. Maar ook het reputatiemodel is aan sterke erosie onderhevig doordat er met strategie en geld wel erg veel aan te manipuleren blijkt.
Dat analoge modellen in het digitale tijdperk in de problemen komen, is ook af te lezen aan de boekverkoop. Vorig jaar kromp de omzet van de boekenmarkt met 4,6 procent ten opzichte van 2010. Toen al moesten boekhandels sluiten en scheerde keten Selexyz langs de afgrond. Deze week ging het concern failliet en konden de winkels nog net worden gered. Na twee maanden in 2012 staat de handel maar liefst 16,6 procent in de min ten opzichte van dezelfde periode vorig jaar. Als er zich niet heel snel een nieuwe Stieg Larsson aandient, wordt 2012 indien niet voor de planeet aarde, dan toch voor de boekhandel het jaar van de apocalyps. Natuurlijk zullen er boekhandels blijven bestaan, zoals er nog steeds reisbureaus, cd-winkels en videotheken zijn. Het zijn er wel veel minder. De belangrijkste concurrent van de boekhandel in het winkelcentrum is de boekhandel op het internet. Maar de omzet van Bol.com telt ook mee in de krimpende totaalomzet. De olifant in de kamer heet internetpiraterij. In tweets en posts van verontruste schrijvers die hun laatste pennenvrucht na kort googlen gratis en rechtenvrij konden downloaden wordt het beest soms bij de naam genoemd. Uitgevers keren het grijze gevaarte de rug toe zolang het nog niet te laat is. En dan is het te laat en heeft iedereen een gratis bibliotheek met tienduizend titels op zijn tablet of e-reader.
De strijd om behoud van de bestaande orde, gestoeld op het auteursrecht dat in de fysieke orde goed werkte maar in de digitale faalt, zal vergeefs blijken. Er moet aangehaakt worden bij nieuwe (verdien)modellen die aansluiten bij het open en vrije karakter van het internet. Voor een deel zijn die modellen er al. Mede door toedoen van informatieprofessionals wordt er geëxperimenteerd, ook door sommige uitgeverijen, met publiceren in open access. De kosten worden daarbij door de auteur of een fonds vooraf vergoed of met een inzamelingsactie onder sympathiserende gebruikers gedekt. Auteurs staat het vrij om geheel of gedeeltelijk af te zien van hun auteursrechten om verspreiding en hergebruik van hun werk te stimuleren. Zij kiezen ervoor zo een naam op te bouwen die zich uiteindelijk, als het moet langs andere weg, uitbetaalt. Creative Commons-licenties duiken steeds vaker op. Content en metadata worden vrijgegeven om open linked data en semantische verrijking van informatie(bestanden) te bevorderen.
Alternatieven voor de bestaande orde zijn er. Ze sluiten aan bij de openheid en vrijheid (wat niet hetzelfde is als gratis beschikbaar) die het internet, en die menselijke communicatie kenmerkt. Informatieprofessionals kunnen in de huidige omstandigheden, met bedreigingen van de internetvrijheid (netneutraliteit) die steeds meer synoniem wordt met de informatievrijheid, niet ‘neutraal’ aan de kant blijven staan. Er is een politieke en economische strijd gaande die burgerlijke vrijheden dreigt in te perken. Geen partij kiezen is ook partij kiezen. Wie van informatie zijn specialisme heeft gemaakt, dient partij te kiezen voor openheid en internetvrijheid. Ook als dat gevestigde belangen aantast.
Wij roepen iedere informatieprofessional in het publieke belang van open en vrije informatie op - zich beroepsmatig in te spannen voor de vrije uitwisseling van informatie in de ruimste zin van het woord (content); - principes van open access, creative commons, open linked data en netneutraliteit in werk en vrije tijd zoveel mogelijk te bevorderen; - gebruikers van hun diensten bij te staan in het zoeken naar en verkrijgen van informatie, daarbij waar mogelijk open vormen te gebruiken, en kennis daarover aan gebruikers over te dragen; - op de hoogte te zijn van initiatieven van koepelorganisaties zoals de wereldbibliotheekfederatie IFLA en hieraan actief bij te dragen (zie http://www.ifla.org/en/copyright-tlib en http://www.ifla.org/en/node/5870); - zo nodig georganiseerde acties te initiëren dan wel ondersteunen wanneer de vrijheid van informatievergaring, -verspreiding en meningsuiting in het geding zijn, en daarvoor gebruikers te mobiliseren.
Maak informatie zo vrij mogelijk, en maak bibliotheken zo open mogelijk!
Jeroen de Boer Frank Huysmans Edwin Mijnsbergen Michel Wesseling
De vrijheid van het internet staat onder druk en het (her)gebruiken van auteursrechtelijk beschermd materiaal wordt de consument steeds lastiger gemaakt. Daarnaast wordt ook aan het publieke domein getornd, bijvoorbeeld met verlenging van de termijn van naburige rechten op geluidsdragers met 20 jaar.
Deze ontwikkelingen stellen openbare bibliotheken voor een dilemma. Willigen zij de eisen van de uitgevers in en wordt gekozen voor een gereguleerd web, of staan zij pal voor netneutraliteit en daarmee voor vrije toegang tot informatie? OpenBibliotheken wil op kleine schaal een voorbeeld stellen en tonen hoe die vrije toegang eruit ziet.
Daarbij benadrukken we dat een eerlijke prijs voor contentmakers ons na aan het hart ligt. OpenBibliotheken is een voorbeeldsite en wil gebruikers niet aanzetten tot onrechtmatig gebruik van content.
OpenBibliotheken.nl is een onafhankelijk initiatief van informatieprofessionals Jeroen de Boer en Edwin Mijnsbergen en is een uitvloeisel van een open brief over internetvrijheid en de Nederlandse Openbare Bibliotheken.
Deze conceptwebsite is belangeloos gemaakt door hacker Jelle Akkerman. Hij nodigt geïnteresseerden van harte uit om te helpen de site verder te ontwikkelen. De broncode is te vinden op Github.
Het logo werd belangeloos ontworpen door Arjen Nijboer.
OpenBibliotheken.nl weet zich gesteund door bijna 200 Nederlandse vakgenoten, onder wie Michel Wesseling, voorzitter NVB, Frank Huysmans, hoogleraar bibliotheekwetenschap en Mark Deckers, Bibliothecaris van het Jaar 2011.
De bibliotheek is onzichtbaar (Essentials Media)
Nieuwe bedreigingen voor vrij internetverkeer (InformatieProfessional)
Petitie roept branche op duidelijker stelling te nemen in debat over internetvrijheid(Bibliotheekblad)
Acta, Sopa, Pipa-tes pas … (Mark Deckers)
Vrije toegang tot informatie? (Erna Winters)
Lancering OpenBibliotheken.nl als tegengeluid tegen inperking internetvrijheid (Bibliotheekblad)
OpenBibliotheken.nl: een tegengeluid vanuit de bibliotheekwereld (InformatieProfessional)
Open Bibliotheken: een stoer initiatief met een paar kanttekeningen (Kletskous)
Bibliotheken voeren guerrilla aan (ScienceGuide)
Openbibliotheken.nl geeft geen waarborg voor de nauwkeurigheid of volledigheid van de website. Behoudens voor zover het toepasselijk recht dit vereist, zal Openbibliotheken.nl in geen geval aansprakelijk zijn volgens welke wettelijke regeling dan ook voor iedere bijzondere, indicentele, secundaire, punitieve of morele schadevergoeding voortkomend uit deze vergunning of het gebruik van de website en zijn inhoud. In het bijzonder zal zij niet aansprakelijk zijn voor het volgende: Nauwkeurigheid, volledigheid, enz. van de website of zijn inhoud. Iedere schending van privacy-, publiciteits- of andere rechten. Ieder gebruik door derden dat verder gaat dan kenbaar gemaakt in de gebruiksvoorwaarden.
Openbibliotheken.nl ontsluit zelf geen documenten of andere media, maar maakt voor de zoekfunctie alleen gebruik van bronnen die vrij toegankelijk zijn op het web. Als u na een zoekactie stuit op bronnen of media die inbreuk maken op het auteursrecht, dan dient u contact op te nemen met de beheerders van de desbetreffende websites zelf.
Al het tekstuele materiaal op www.openbibliotheken.nl zelf valt onder de GNU/FDL-licentie en de CC-BY-SA-3.0-licentie. Indien u een stuk ziet dat is overgenomen van elders, zonder toestemming van de auteursrechthebbende, meld het dan of verander de tekst zelf. Vermeld a.u.b. wel in de bewerkingssamenvatting de reden van de verandering c.q. verwijdering.
The freedom of internet is under pressure and the consumer is increasingly finding problems when (re)using copyrighted material . Also the rights of material used in the public domain are being infringed for example in lengthening the period of associated rights on sound recordings by 20 years.
These developments pose a dilemma for public libraries. Are they going to give in to the demands of publishers and are they going to accept a regulated internet or are they are going to take a stand on net neutrality and the free access of information? Open Libraries (OpenBibliotheken.nl) want to set an example on a small scale and show how free access looks like.
At the same time we want to emphasise that we support the makers of content receiving a fair price for their work. OpenBibliotheken.nl (Open Libraries) is a website making an example and does not want to encourage users to use content illegally.
OpenBibliotheken.nl is an independent initiative by two information professionals, Jeroen de Boer and Edwin Mijnsbergen and came into being after an open letter about internet freedom and Dutch Public Libraries.
This concept website has been built free of charge by hacker Jelle Akkerman. He invites all those interested in helping develop the site. The source code can be found on Github.
The logo has been designed free of charge by Arjen Nijboer.
OpenBibliotheken.nl is supported by 200 Dutch information professionals including Michel Wesseling, president of the National Society of Libraries (NVB), Frank Huysmans, professor of library science and Mark Deckers, Dutch Librarian of the year in 2011.
The library is invisible (Essentials Media)
New threats to the freedom of information on the internet (InformatieProfessional)
Petition calls libraries to make a clearer stand in the debate on internet freedom (Bibliotheekblad)
Acta, Sopa, Pipa-tes pas… (Mark Deckers)
Free access to information? (Erna Winters)
The launch of OpenBibliotheken.nl : a protest against the restriction of internet freedom (Bibliotheekblad)
Libraries lead guerilla (ScienceGuide)
OpenBibliotheken: a strong initiative with a few remarks (Kletskous)
Good Plan: OpenBibliotheken.nl (Digitale Archivaris)
Openbibliotheken.nl does not guarantee the accuracy and completeness of the website. Except when required by law is OpenBibliotheken.nl will not be liable for any special, incidental, secondary, punitive or moral compensation which comes from allowing the use of the website and its content. It is specifically not liable for the following: accuracy and completeness, etc. of the website and its content, any breach of rights as regarding privacy, publicity or any other rights, any use by third parties that go further than stated in the terms of use. OpenBibliotheken.nl does not catalogue any documents or other media itself but makes use of the search tools of sources which are freely available on the web. If after searching you come across sources or media which breach copyright via our website please contact the owners of the websites concerned.
All the texts on www.openbibliotheken.nl have been licensed by GNU/FDL or CC-BY-SA-3.0. If you see anything used from other sources, without permission of those having copyright, please inform us or change the text yourself. Please state the reason for changing or removing text in the editing summary.
De vrijheid van het internet staat onder druk en het (her)gebruiken van auteursrechtelijk beschermd materiaal wordt de consument steeds lastiger gemaakt. Daarnaast wordt ook aan het publieke domein getornd, bijvoorbeeld met verlenging van de termijn van naburige rechten op geluidsdragers met 20 jaar. Deze ontwikkelingen stellen openbare bibliotheken voor een dilemma. Willigen zij de eisen van de uitgevers in en wordt gekozen voor een gereguleerd web, of staan zij pal voor netneutraliteit en daarmee voor vrije toegang tot informatie? OpenBibliotheken.nl wil op kleine schaal een voorbeeld stellen en laten zien hoe die vrije toegang eruit ziet.
Intellectuele eigendomsrechten zijn een groot goed. Ze maken het mogelijk dat schrijvers, ontwerpers, muzikanten en andere creatieven van hun werk kunnen leven. Informatieprofessionals respecteren de belangen van auteursrechthebbenden. In het bijzonder die van ‘auteurs’ (schrijvers, muzikanten, filmmakers etc.) wier creativiteit een zekere mate van financiële compensatie verdient.
Informatieprofessionals respecteren óók de belangen van hun cliënten: de gebruikers van hun diensten. Het zijn hun collega’s, medewerkers en studenten van onderwijsinstellingen, domeinspecialisten en in het geval van openbare bibliotheken elke burger.
Voor bibliotheken is het momenteel niet mogelijk om digitale content zonder toestemming door te leveren. Er moet met rechthebbenden onderhandeld worden over de voorwaarden en de prijs. In Nederland, maar ook in de Verenigde Staten, is het daarom voor bijvoorbeeld openbare bibliotheken niet mogelijk om veel actuele e-boeken aan hun gebruikers digitaal uit te lenen, hoewel dit technisch prima mogelijk is. Uitgevers zijn bevreesd voor een dalende af- en omzet. Wereldwijd kunnen bibliotheken van (kleine) universiteiten en hogescholen zich de licenties van, voor hun personeel en studenten belangrijke tijdschriften, niet veroorloven. Zeker wanneer het onderzoek waarop deze publicaties betrekking hebben met publieke middelen is betaald, is dit een onwenselijke situatie.
De strijd om behoud van de bestaande orde, gestoeld op het auteursrecht dat in de fysieke orde goed werkte maar in de digitale faalt, zal vergeefs blijken. Er moet aangehaakt worden bij nieuwe (verdien)modellen die aansluiten bij het open en vrije karakter van het internet. Voor een deel zijn die modellen er al. Mede door toedoen van informatieprofessionals wordt er geëxperimenteerd, ook door sommige uitgeverijen, met publiceren in open access. De kosten worden daarbij door de auteur of een fonds vooraf vergoed of met een inzamelingsactie onder sympathiserende gebruikers gedekt. Auteurs staat het vrij om geheel of gedeeltelijk af te zien van hun auteursrechten om verspreiding en hergebruik van hun werk te stimuleren. Zij kiezen ervoor zo een naam op te bouwen die zich uiteindelijk, als het moet langs andere weg, uitbetaalt.
Alternatieven voor de bestaande orde zijn er. Ze sluiten aan bij de openheid en vrijheid (wat niet altijd hetzelfde is als gratis beschikbaar) die het internet, en die menselijke communicatie kenmerkt. Informatieprofessionals kunnen in de huidige omstandigheden, met bedreigingen van de internetvrijheid (netneutraliteit) die steeds meer synoniem wordt met de informatievrijheid, niet ‘neutraal’ aan de kant blijven staan. Er is een politieke en economische strijd gaande die burgerlijke vrijheden dreigt in te perken. Geen partij kiezen is ook partij kiezen. Wie van informatie zijn specialisme heeft gemaakt, dient partij te kiezen voor openheid en internetvrijheid. Ook als dat gevestigde belangen aantast. Maak informatie zo vrij mogelijk, en maak bibliotheken zo open mogelijk.
De website
OpenBibliotheken.nl wordt op maandag 2 april 2012 gelanceerd. Op Open Bibliotheken, een onafhankelijk initiatief van informatieprofessionals Jeroen de Boer en Edwin Mijnsbergen, kun je zoeken naar boeken, muziek, films en andere media, uit open bronnen die in de reguliere catalogi van openbare bibliotheken vaak niet worden ontsloten. Een overzicht van die bronnen is te vinden via http://openbibliotheken.nl/#bronnen.Facebook: https://www.facebook.com/OpenBibliotheken en Twitter: https://twitter.com/OpenBibliotheek
De initiatieven OpenBibliotheken en online vraagbeantwoorder DeBibliotheek slaan de handen ineen en zullen vanaf heden onder de naam OpenBibliotheken functioneren. Beide springen namelijk in een leemte die door de officiële openbare bibliotheekorganisaties vrijwel ongemoeid wordt gelaten: het toegang bieden tot informatie waarbij het principe van open access wordt gehanteerd. Niet alleen het selecteren en beschikbaar maken van open digitale bronnen, maar ook het principe van online vraagbeantwoording past wat ons betreft uitstekend binnen dit uitgangspunt.
Het manifest van OpenBibliotheken, gepubliceerd in april 2012, kan daarom uitstekend óók op DeBibliotheek worden toegepast. In het manifest werd iedere informatieprofessional in het publieke belang van open en vrije informatie opgeroepen om: - zich beroepsmatig in te spannen voor de vrije uitwisseling van informatie in de ruimste zin van het woord (content); - principes van open access, creative commons, open linked data en netneutraliteit in werk en vrije tijd zoveel mogelijk te bevorderen; - gebruikers van hun diensten bij te staan in het zoeken naar en verkrijgen van informatie, daarbij waar mogelijk open vormen te gebruiken, en kennis daarover aan gebruikers over te dragen; - op de hoogte te zijn van initiatieven van koepelorganisaties zoals de wereldbibliotheekfederatie IFLA en hieraan actief bij te dragen (zie http://www.ifla.org/en/copyright-tlib en http://www.ifla.org/en/node/5870); - zo nodig georganiseerde acties te initiëren dan wel ondersteunen wanneer de vrijheid van informatievergaring, -verspreiding en meningsuiting in het geding zijn, en daarvoor gebruikers te mobiliseren. OpenBibliotheken op Twitter: Op Twitter zullen wij de twee vertrouwde Twitteraccounts blijven hanteren, maar daarbij wel bij beide het logo van OpenBibliotheken gaan voeren: https://twitter.com/OpenBibliotheek https://twitter.com/DeBibliotheek1Maak informatie zo vrij mogelijk, en maak bibliotheken zo open mogelijk!
Jeroen de Boer Esther Valent Edwin Mijnsbergen Joost Heessels Over OpenBibliotheken: Op Open Bibliotheken, een onafhankelijk initiatief van informatieprofessionals Jeroen de Boer en Edwin Mijnsbergen, kun je zoeken naar boeken, muziek, films en andere media, uit open bronnen die in de reguliere catalogi van openbare bibliotheken vaak niet worden ontsloten. Een overzicht van die bronnen is te vinden via http://openbibliotheken.nl/#bronnen.Open Bibliotheken is geen initiatief van bestaande bibliotheekorganisaties, maar weet zich gesteund door bijna 200 vakgenoten, onder wie Michel Wesseling, voorzitter NVB, Frank Huysmans, hoogleraar bibliotheekwetenschap en Mark Deckers, Bibliothecaris van het Jaar 2011, die een petitie ondertekenden op http://jeroendeboer.net/petitie-internetvrijheid-en-bibliotheken-vob-acta.
OpenBibliotheken.nl is ook te vinden op Facebook: https://www.facebook.com/OpenBibliotheken
Over DeBibliotheek: Ook DeBibliotheek is geen initiatief van bestaande bibliotheekorganisaties. Een aantal bibliothecarissen, werkzaam bij openbare bibliotheken en enkele bedrijfsbibliotheken, beantwoordt online vragen en gebruikt daarvoor reeds bestaande platforms. Initiatiefnemer van DeBibliotheek is Esther Valent.
ACTA: Concerns of IFLA from IFLA HQ on Vimeo.
11 April: At a stakeholder hearing in the European Parliament today Stuart Hamilton, IFLA's Director of Policy & Advocacy, raised severe concerns about the Anti-Counterfeiting Trade Agreement (ACTA). Libraries are concerned that the non-transparent ACTA negotiations pose a threat to the balance of copyright, Hamilton stressed in his video message. ACTA's objectives and methods endanger the balance of copyright, and seriously conflict with the library community's commitments to equitable access to information and cultural expression.
It is expected that their decision about ACTA will be taken in July.
TWIL #64: Jeroen de Boer from Jaap van de Geer on Vimeo.
ACTA, SOPA & PIPA and what it all means for libraries.
We also talk with @jtdeboer about the position of the Dutch Library Association on these matters.